Uzależnienia nie zaczynają się nagle. Najczęściej rozwijają się powoli – od ciekawości, potrzeby przynależności czy próby poradzenia sobie z emocjami. Dla wielu młodych ludzi pierwszy kontakt z alkoholem lub narkotykami nie jest buntem, ale próbą ucieczki od napięcia czy presji rówieśniczej.
Według badań ESPAD 2023 (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs) aż 42% polskich uczniów w wieku 15–16 lat przyznało, że w ostatnim miesiącu piło alkohol, a 19% miało kontakt z marihuaną lub innymi substancjami psychoaktywnymi. To wyraźny sygnał, że profilaktyka uzależnień młodzieży powinna być integralną częścią szkolnej edukacji.
Badania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, 2022) podkreślają, że programy profilaktyczne prowadzone w szkołach zmniejszają ryzyko sięgania po substancje nawet o 30-40%, jeśli są prowadzone w sposób angażujący, a nie moralizujący.
Jak rozmawiać z młodzieżą o alkoholu i narkotykach – przewodnik dla nauczycieli i rodziców
1. Mniej zakazów, więcej zrozumienia
Dorośli często unikają rozmów z obawy, że mogą „podsunąć temat”. Tymczasem to właśnie milczenie tworzy przestrzeń dla mitów i dezinformacji.
Zamiast mówić „Nie wolno!”, warto zapytać:
„Co wiesz o alkoholu? Dlaczego młodzi ludzie sięgają po używki?”
Badania amerykańskiego National Institute on Drug Abuse (NIDA, 2023) pokazują, że młodzież, z którą dorośli prowadzą otwarte rozmowy bez oceniania, wykazuje niższe ryzyko sięgania po substancje psychoaktywne w porównaniu z grupami, gdzie temat był tabu.
2. Używaj języka, który rozumieją młodzi
Zamiast moralizować, pokazuj prawdziwe konsekwencje: utratę zaufania, trudności w nauce, problemy z pamięcią czy snem. Historie osób, które wyszły z uzależnienia, działają na wyobraźnię bardziej niż suche statystyki.
Raport Polskiej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA, 2021) wskazuje, że młodzież najlepiej reaguje na programy oparte na autentycznych historiach i interakcji, a nie wykładach.
3. Skup się na emocjach, nie tylko faktach
Uzależnienie często jest formą radzenia sobie z emocjami, z którymi młody człowiek nie potrafi sobie poradzić. Dlatego skuteczna edukacja antynarkotykowa obejmuje także naukę rozumienia emocji, pracy z lękiem i stresem, rozwijanie empatii i samoświadomości.
Badania Harvard School of Public Health (2021) potwierdzają, że młodzież uczestnicząca w warsztatach uczących regulacji emocji rzadziej sięga po alkohol i narkotyki, a ich zdolność do radzenia sobie w sytuacjach stresowych wzrasta o 35%.
4. Działaj razem – szkoła, rodzina, społeczność
Najlepsze efekty daje współpraca. Programy profilaktyczne, które łączą działania nauczycieli, rodziców, psychologów i lokalnych organizacji, są o 50% skuteczniejsze niż pojedyncze inicjatywy (WHO, Global status report on alcohol and health, 2022). Dlatego szkoła powinna być miejscem nie tylko edukacji, ale i dialogu o emocjach, presji, relacjach i bezpieczeństwie.
Jak działa Fundacja Jest Sens – profilaktyka, edukacja i wsparcie
Fundacja Jest Sens powstała z potrzeby dotarcia do młodych ludzi i rodzin z rzetelną, empatyczną wiedzą o uzależnieniach. Zespół Fundacji tworzą doświadczeni psychoterapeuci, terapeuci uzależnień, psychologowie i edukatorzy, którzy od lat prowadzą zajęcia profilaktyczne i terapię w ośrodku Twój Detoks w Konstancinie-Jeziornie.
Nasze inicjatywy:
- Prelekcje o uzależnieniach – edukacja w szkołach, placówkach kulturalnych i gminnych.
- Warsztaty psychoedukacyjne – zajęcia o emocjach, presji, relacjach, radzeniu sobie ze stresem.
- Akcje uliczne i mobilne punkty informacyjne – rozmowy z młodzieżą i rodzicami w przestrzeni miejskiej.
- Współpraca z samorządami i szkołami – tworzenie lokalnych programów profilaktyki i szkolenia dla pedagogów.
Dlaczego to działa
Profilaktyka to nie zakaz, lecz rozmowa i relacja. Nie chodzi o to, by zakazać młodzieży kontaktu z substancjami, ale by pokazać, że zrozumienie, wsparcie i obecność dorosłych naprawdę chronią przed uzależnieniem. Jak pokazują badania ESPAD i WHO – edukacja emocjonalna i otwarty dialog to dziś najskuteczniejsza forma profilaktyki uzależnień młodzieży.
Źródła naukowe i raporty
- ESPAD Report 2023 – European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs, European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction.
- WHO (2022). Global status report on alcohol and health. World Health Organization.
- NIDA (2023). National Institute on Drug Abuse – Principles of Adolescent Substance Use Disorder Treatment.
- PARPA (2021). Raport z badań: Zachowania ryzykowne młodzieży w Polsce.
- Harvard School of Public Health (2021). Emotion regulation skills and prevention of adolescent substance use.
- Najwyższa Izba Kontroli (2020). Profilaktyka uzależnień w szkołach publicznych w Polsce – raport NIK.
Dołącz do współpracy z Fundacją Jest Sens
👉 Jeśli chcesz zorganizować warsztaty profilaktyczne, prelekcje lub kampanię edukacyjną w swojej szkole, gminie lub instytucji:
📞 Zadzwoń: +48 502 861 663
📧 E-mail: kontakt@jest-sens.pl
Fundacja Jest Sens – pomagamy zrozumieć, uczymy mówić o emocjach, wspieramy w zmianie. Bo naprawdę jest sens rozmawiać o uzależnieniach zanim staną się problemem.
